سرطان تخمدان اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شود،به تنهایی با جراحی قابل درمان می باشد.اما در مراحل پیشرفته،علاوه بر جراحی نیاز به شیمی درمانی وجود دارد که بر حسب شرایط بیمار و مرحله بیماری،قبل یا بعد از جراحی انجام می شود و بعد ازاتمام شیمی درمانی جهت پیشگیری از عود ، داروی خوراکی برای طولانی مدت تجویز می گردد.با معالجه و بهبود سرطان، بسیارى از زنان مىتوانند زندگى طولانى و رضایتبخشى داشته باشند و علایم بیمار کاهش می یلبد و یا برطرف می گردد.
سرطان تخمدان:
وقتى یک گروه از سلولهاى بدن تحت تاثیر ژنتیک و یا تغییرات محیطی (ناشی از مواد شیمیایی وسموم موجود در مواد خوراکی یا آلاینده های هوا و محیط زیست…)بصورت نابهنجار و خارج از روند طبیعی سلولهای بدن رشد مي کنند و از کنترل خارج مي شوند در نهایت توده هايي را تشکیل ميدهند که به آن تومور مىگویند و سرطان به وجود مىآید.
سه نوع سرطان تخمدان وجود دارد:
- سرطانهای اپی تلیال تخمدان که بیشتر در سنین بالای 56 سال شیوع دارند
- سرطانهای وابسته به سلولهای ژرم سل، که بیشتر در دوره قبل از بلوغ تا حدود 20 سالگی رخ می دهند.اغلب سرطانهای این گروه ترشح هورمون دارند و با علایمی مثل بلوغ زودرس،خونریزی غیر طبیعی،درد شدید و ناگهانی شکم و… تطاهر می یابند.
- سرطانهای استرومال و سکس کورد که این گروه نیز اغلب مربوط به دوره میانسالی به بعد می باشند.از این دسته تومور گرانولوزاسل شایعترین نوع است.بعضی از سرطانهای این دسته هورمون ترشح می کنند و بعضی بدون ترشح هورمون هستند.
سرطانهای دسته 2 و 3 نسبت به دسته اول در مجموع شیوع کمتری دارند.
گزارش پاتولوژی تخمدان می تواند بصورت ضایعات:
– خوشخیم (تومور خوشخیم یا بدون سرطان)
– بوردرلاین (مرزی یا کمى بدخیم)
– بدخیم (یا سرطان)
مهمترین عواملى که بر نوع درمان و نتیجه نهایی سرطان تخمدان اثر مىگذارند،عبارتند از:
- وسعت درگیری تخمدانها و میزان انتشار تومور(مرحله تومور در زمان تشخیص بیماری)
- نوع پاتولوژی تومور
- آیا مىتوان تومور را به طور کامل به وسیله عمل جراحى اولیه از بین برد .
- نیاز به شیمی درمانی قبل از جراحی اولیه
مراحل سرطان:
سرطان تخمدان مىتواند در رحم یا شکم (حفره صفاقى) و یا گروههاى لنفى داخل شکم پخش شود. بر خلاف سایر سرطانها به ندرت داخل جریان خون مىشود. به مقدار گسترش سرطان در زمان تشخیص مرحله سرطان مىگویند. این مراحل عبارتند از:
مرحله اول – فقط یک یا دو تخمدان درگیر هستند.
– مرحله دوم – تومور به رحم و سایر اعضاء لگنی گسترش یافته است.
– مرحله سوم – تومور در داخل شکم پخش شده و یا غدد لنفاوی درگیر هستند.
– مرحله چهارم – متاستاز دوردست سرطان وجود دارد مثل درگیری ریه و قفسه سینه.
درمان:
درمان اصلی جراحى می باشد که بصورت اولیه یا ثانویه(بعد از انجام 2 تا 4 دوره شیمی درمانی) می باشد.به دنبال آن بر حسب نتیجه پاتولوژی نیاز به شیمى درمانى و نوع داروی شیمی درمانی مشخص می شود.
جراحى موفقیت آمیزترین معالجه براى سرطان تخمدان مىباشد. در خلال جراحى تمام تومور(رحم،تخمدان دو طرف،اومنتوم و تمام اعضاء درگیر برداشته مىشود (Debulking).کل بافت تومورال براى بررسی به بخش پاتولوژی (آسیب شناسی) فرستاده مىشود .
براى تومورهایى که در درجه و مرحله اولیه هستند و کاملاً برداشته شده اند، عمل جراحى، سرطان را معالجه مىکند و ممکن است معالجه دیگرى لازم نباشد.
اما در اغلب مواقع به علت مراجعه دیر هنگام بیماران، بیشتر افراد بعد از عمل جراحى نیاز بهدرمان لضافی بصورت شیمی درمانی دارند.
در شیمى درمانى با استفاده از داروهای شیمی درمانی قوی ، سرطان معالجه مىشود. بعضى وقتها قبل از جراحى،نیاز به شیمى درمانى وجود دارد تا حجم تومور (توده) کوچک شود.
بیشتر وقتها بعد از عمل جراحى از شیمى درمانى استفاده مىشود تا علایم سرطان را کم کنند و بقایای میکروسکوپی احتمالی تومور که قابل برداشتن با جراحی نبودند از بین بروند و بیماران بتوانند از کیفیت بهتر زندگى و سلامت بهره مند شوند و در مجموع طول عمر بیمار افزایش یابد.
داروهایى اصلی که در شیمى درمانى استفاده مىشود، داروهایى هستند که پایه آنها پلاتین مىباشد؛ یعنى «کربوپلاتین» یا «سیس پلاتین».
براى بیشتر افراد شیمى درمانى به طور سرپایى هر سه یا چهار هفته انجام مىشود که یک سیکل نامیده مىشود. یک دوره کامل شیمى درمانى سرطان تخمدان شامل شش یا تعداد بیشترى سیکل مىباشد( شخص اولین سیکل شیمى درمانى را انجام می دهد، سپس سه هفته صبرمی کند و بعد دومین سیکل را انجام می دهد). در طى هر سیکل، پزشک آزمایشاتى را انجام مىدهد تا مطمئن شود که معالجه مؤثر بوده است. این آزمایشات شامل معاینات جسمى، آزمایشهاى خون و عکسبردارى با اشعه Xمىباشد.
شیمى درمانى مىتواند باعث عوارض جانبى شود که مهمترین آنها کمخونى،ضعف بدنی،دردهاى بدن، خستگى، تهوع و استفراغ،افزایش احتمال عفونت به علت ضعف سیستم ایمنی، تغییر در حس دستها و پاها (درگیری اعصاب محیطی) مىباشد.
اگر علایم عفونت در بیمار دیده شود، باید فوراً به پزشک اطلاع داده شود. (علایمى نظیر تب و لرز)
بهترین نتایج وقتى به دست مى آید که معالجه برنامه ریزى شده و توسط یک تیم پزشکى مرکز سرطان انجام شود. این تیم شامل:
- – متخصص جراحى سرطان زنان (فلوشیپ اونکولوژی زنان که زنان داراى تومورهای دستگاه تناسلی را جراحی مى کند).
- – آسیب شناس سرطان (پزشکى که سلولهاى تومور را بررسى مىکند تا سرطان و درجه آن را تشخیص دهد).
- – فوق تخصص شیمى درمانى (پزشکى که در معالجه سرطان با شیمى درمانى تخصص دارد).
- – متخصص پرتودرمانى سرطان (پزشکى که با استفاده از اشعه سرطان را معالجه مىکند).
- -روانپزشک یا رواندرمانگر
- -مشاورین و متخصصان تغذیه.
- مراقبتهاى مکمل: معالجات مکملى وجود دارند که مىتوانند در طى معالجه سرطان به شخص کمک کنند. اینها عبارتند از استراحت درمانى، گروه درمانى، موسیقى درمانى…. تیم پزشکى معالج باید اطلاعات بیشترى را در این مورد به بیمار بدهند.
بعضى افراد در طى معالجه یا پس از آن عارضه هاى جانبى نداشته اند، در حالى که بعضى دیگر عوارضى را تجربه کرده اند.
چند نکته مفید براى مهار کردن عوارض جانبى متداول:
1- خستگى
خستگى یا فرسودگى فوقالعاده مىتواند به وسیله عوامل بسیار به وجود آید. یکى از متداولترین علل خستگى کمخونى است. کمخونى به معناى آن است که در بدن شخص گلبولهاى قرمز به اندازه کافى وجود ندارند. گلبولهاى قرمز از آن جهت اهمیت دارند چون هموگلوبین موجود در آنها اکسیژن را از ششهاى شخص به بافتها و سلولها مىرسانند. سرطان و درمانهاى مربوط به آن مىتواند باعث کم شدن تولید گلبولهاى قرمز خون شوند. وقتى این اتفاق مىافتد هموگلوبین کمترى براى حمل اکسیژن در سرتاسر بدن وجود دارد. در نتیجه اندامها و بافتهاى بدن براى انجام وظایف خود اکسیژن کافى دریافت نمىکنند. این عمل باعث احساس خستگى، ضعف و یا مشکل تنفسى مىشود.سایر علل ایجاد خستگى مىتواند در نتیجه استرسهاى روانى،اضطراب،ترس ناشی از بیماری و نتیجه نهایی درمان، تنش بین افراد خانواده و همچنین تغییرات در خواب، خوراک، کار و فعالیتهاى روزمره و نگرانی در مورد هزینه های درمان باشد.
چند نکته مفید براى کنار آمدن با خستگى:
-موضوع را با پزشک معالج در میان بگذارید چون ممکن است هموگلوبین شما پایین باشد وکم خون باشید.
– استراحت: هنگام شب بیشتر بخوابید و در طى روز نیز گاهى چرتى بزنید.
– محدود کردن فعالیتها: از افراد خانواده و دوستانتان بخواهید تا در انجام کارهایى نظیر مراقبت از فرزندان، خرید، کارهاى خانه و یا پخت و پز به شما کمک کنند.
– در باره ویتامینها و قرصهاى آهن از پزشکتان سؤال کنید. البته قبل از خوردن هر مکمل با پزشکتان مشورت کنید.
– خوب غذا بخورید.سعى کنید چیزى بخورید حتى اگر خسته هستید. گاهى کمى غذا به شخص انرژى زیادى مىدهد.
2- غدا خوردن مناسب:
وقتى شخص دچار سرطان شده است، خوب غدا خوردن بسیار مهم است. اگر نیاز به یک برنامه براى تهیه غذاهاى سالم و آسان دارید با یک متخصص تغذیه مشورت نمایید.
سایر نکات مفید عبارتند از:
– در طى روز غذاى مختصرى در وعده های متعدد بخورید.
– بعد از غذا به طور نشسته استراحت کنید تا غذایتان راحتتر هضم شود.
– مایعات زیاد بیاشامید. نظیر آب، شیر، آب میوه و سوپ.
3- ورزش:
ورزش براى به دست آوردن نیروى از دست رفته بسیار مهم است. بدن را شل کنید و مغز را فعال نگه دارید. قبل از شروع به ورزش با پزشک مشورت کنید.
بعضى از نکات مفید عبارتند از:
– سعى کنید هفته اى سه یا چهار بار و هر بار 30 دقیقه ورزش کنید.
– فعالیتى را انتخاب کنید که از آن لذت برده و مناسب با روش زندگى شما باشد. مانند پیاده روى، شنا، دوچرخه سوارى و بدنسازى.
– با یک دوست ورزش کنید.
– اگر احساس ضعف زیاد مىکنید ورزش را متوقف کرده و هر گاه احساس آمادگى کردید دوباره شروع کنید.
4- استراحت:
استراحت زیاد و استراحت کم هر دو احساس خستگى به وجود مىآورند. خواب طولانى را براى شب بگذارید و در ضمن تا آنجا که ممکن است خوابتان را به هم نزنید. مثلاً اگر دارو مىخورید، آن را با یک لیوان آب قبل از خوابیدن کنار بسترتان بگذارید. بنابراین شب مجبور نخواهید بود از بستر بیرون آیید.
5- کنار آمدن با از معالجه:
همین که معالجه به پایان مىرسد، زنان اغلب احساس تنهایى مىکنند. گروههاى حمایتى بسیارى هستند که به شخص کمک مىکنند تا با سرطان و معالجه آن کنار آید. از تیم مراقبت پزشکى خود بخواهید اسامى و شماره تلفن این گروهها را به شما بدهند.
6- پىگیرى مرتب:
بعد از معالجه باید ملاقاتهاى مرتب و پىگیرانه با پزشکتان داشته باشید. هدف از این دیدار این است که پزشک بررسى کند آیا سرطان دوباره عود کرده است یا نه. در هر دیدار پزشک هر تغییر یا نشانگان تازه را بررسى مىکند. در ضمن از شما معاینه جسمى نیز خواهد شد. (شامل معاینات روده و واژن)، تستهاى آزمایشگاهى (شامل 125 – marherCA) و مطالعات تصویرى در صورت لزوم.
عود بیمارى:
سلولهاى سرطانى ممکن است دوباره برگردند (عود کنند). اگر تغییرات مستمر یا پیشرونده اى را در بدن خود مشاهده کردید با پزشکتان در میان بگذارید. این تغییر ممکن است علامتى باشد براى عود سرطان. اگر سرطان عود کند، احتمالاً نیاز به جراحى، شیمى درمانى بیشترى با توجه به نوع سرطان وجود دارد.