مراقبت‌های اولیه،ارائه خدمات بهداشتی منسجم و قابل دستیابی است که توسط پزشکان ارائه می‌شود. این کار با هدف تشخیص و پیشگیری از تولد تا مرگ برای افراد ضروری است که در نهایت سبب رضایت‌مندی از زندگی می‌شود. این مراقبت‌ها در هر سنی با توجه به شرایط فرد تقسیم بندی می‌شود و اولویت‌ها به آنها اعلام می‌شود. تقسیم بندی اين خدمات بر اساس سن صورت می‌گیرد.
خدمات در سنین ۱۳ تا ۱۸ سال، ۱۹ تا ۳۹ سال، ۴۰ تا ۶۵ سال و بالاتر از ۶۵ سال تقسیم‌بندی می‌شوند.
موضوع بسیار مهم شرح حال مراجع است که بدانیم دلیل مراجعه فرد به پزشک چیست؟
در مراقبت‌های اولیه برای خانم ها علاوه بر سوالات کلی و معمولی، سوالاتی در مورد روابط جنسی ،روش جلوگیری از بارداری ، مصرف یا عدم مصرف دخانیات و الکل پرسیده می شود.
در سنین ۱۳ تا ۱۸ سال اگر دختر خانم ازدواج کرده باشد، پس از معاینات کلی از نظر قد، وزن، فشارخون، بیماری‌های زمینه‌ای، معاینه لگن و… به او پیشنهاد می‌کنیم تست پاپ‌اسمیر را از یک سال بعد از آغاز فعالیت جنسی به طور دوره‌ای انجام دهد.
در صورتی که فردی جزو گروه پرخطر باشد یعنی سابقه بیماری خاص یا رابطه جنسی پرخطر داشته باشد علاوه بر اقدامات ذکر شده از نظر بیماری‌های آمیزشی و عفونی بررسی می‌شوند که اگر بیماری خاصی داشت تحت درمان قرار گیرد.
یکی از عوامل مهم در ابتلا به سرطان دهانه رحم، ابتلا به عفونت HPV یا زگیل تناسلی است که در سنین نوجوانی یا جوانی این عفونت شیوع بیشتری دارد. زگیل‌های تناسلی انواع مختلفی دارند که چند نوع آنها پرخطر هستند و شایع‌ترین آنها نوع ۱۶ و ۱۸ است که فرد را مستعد سرطان دهانه رحم می‌کنند. خوشبختانه با انجام تست پاپ اسمیر می‌توان به سرعت متوجه شد که آیا دهانه رحم تغییرات پیش سرطانی دارد یا نه؟
یک راه برای جلوگیری از ابتلا به عفونت HPV، واکسن HPV است که از ابتلای فرد به چند نوع خطرساز زگیل تناسلی که منجر به سرطان دهانه رحم می‌شود جلوگیری می‌کند.
در کشورهای پیشرفته این واکسن در سن ۹ تا ۱۱ سالگی به دختران و در سن ۱۱تا ۱۳ به پسران تزریق می‌شود. بهترین سن تزریق این واکسن قبل از بلوغ است اما تا سن ۴۶ سالگی افراد می توانند این واکسن را تزریق کنند. تزریق واکسن حتی اگر فرد مبتلا به HPV هم شده باشد می‌تواند تا حد زیادی سبب جلوگیری از بروز سرطان دهانه رحم و پسرفت ضایعات شود.
سنین ۱۹ تا ۳۹ سال سن باروری افراد است. در این سن علاوه بر این که می‌بایست سوالات پیش‌تر گفته شده را پرسید، باید در رابطه با عادت ماهانه فرد و اقداماتی که برای باروری انجام داده است نیز سوالاتی بپرسیم. در این گروه هم انجام پاپ‌اسمیر باید هر سال انجام شود.در سنین باروری خانم‌ها باید از نظر واکسیناسیون بیماری سرخجه و هپاتیت مورد بررسی قرار گیرند.
با توجه به اینکه سن شیوع سرطان پستان کاهش یافته است، باید به همه خانم‌ها از سنین ۱۹ سال به بالا آموزش داده شود که چگونه ماهیانه خود را معاینه کنند و اگر سابقه ابتلا به این بیماری در میان اقوام درجه یک خود دارند لازم است اقدامات تشخیصی مانند ماموگرافی را در سنین پایین تر انجام بدهند.
در مورد ابتلا به سرطان پستان این سوال برای افراد پیش می‌آید که از چه سنی نگران بروز این بیماری باشند؟ پاسخ این است که حداقل ۵ سال زودتر از سن فرد مبتلابه بیماری در خانواده ، غربالگری شروع شود. یعنی اگر اولین فرد خانواده در سن ۳۰ سالگی به سرطان پستان مبتلا شده باشد به سایر افراد خانواده تاکید كرد تا ماموگرافی و سونوگرافی را ۵ سال قبل از رسیدن به این سن انجام دهند که بسیار کمک کننده است.
در این سنین از سوی دیگر فرد از نظر بیماری‌های آمیزشی، هورمون‌ها بویژه هورمون تیروئید و هورمن‌های جنسی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
نکته مهم دیگر داشتن تغذیه سالم، عدم مصرف الکل و دخانیات، عدم مصرف غذاهای چرب و … است که از سنین ۳۹ سال به بالا به همه افراد به شکل جدی توصیه مي شود.
با توجه به افزایش سن،در بانوان مسائل دیگری هم باید مورد توجه قرار گیرد.با افزایش سن بعد از۴۰ سالگی احتمال ابتلای فرد به افزایش چربی خون وجود دارد لذا به خانم‌ها تاکید می‌گردد بعد از ۴۵ سالگی هر ۵ سال یکبار چربی خون خود را بررسی کنند و اگر سابقه بیماری‌های خانوادگی در این زمینه دارند این بررسی باید سالیانه انجام شود. همچنین هر سه سال یکبار باید قندخون و هورمون تیروئید هم بررسی شود. یکسری از سرطانهای دستگاه گوارش هم قابل پیشگیری هستند و تست غربالگری دارند.بعد از ۴۰ سال توصيه مي گردد سالانه نمونه مدفوع از نظر خون مخفی بررسی گردد و بعد از ۵۰ سالگی هر ۱۰ سال یکبار کولونوسکوپی انجام شود. در این سن همچنان انجام منظم پاپ‌اسمیر و ماموگرافی ضروری است
اقدام مهم دیگر بررسی تراکم استخوان است. زمانی که خانم‌ها به سن یائسگی می‌رسند به دلیل کاهش هورمون استروژن احتمال اینکه دچار پوکی استخوان شوند بیشتر می‌شود پس انجام آزمایش تراکم استخوان در این سنین ضروری است.
به دلیل تغییراتی که در وضعیت سلامت افراد ایجاد می‌شود می‌بایست از نظر تغذیه و فعالیت فیزیکی و مشکلات ناشی از بی‌اختیاری ادرار و مدفوع هم مورد بررسی قرار گیرند چون بسیاری از بیماری‌های مخفی با معاینات اولیه مشخص می‌شود. توصیه می‌کنیم در این سنین هم پاپ اسمیر هر سه سال یکبار و ماموگرافی سالیانه انجام شود.
در سنین بالا تزریق واکسن آنفلوآنزا مهم است بخصوص در افراد که دچار بیماری زمینه‌ای هستند.
